Jak wskazywaliśmy już w innym wpisie na naszym blogu:
Rozwód a wina
rozwód z reguły jest jednym z najtrudniejszych wydarzeń w życiu człowieka. Samo to, że sytuacja w małżeństwie doszła już do etapu rozwodu, niejednokrotnie powoduje emocjonalne cierpienia oraz psychiczny stres małżonków. Dodatkową kwestią nastręczającą problemów jest sytuacja, w której pomiędzy małżonkami istnieje konflikt – czy to w zakresie winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego, wychowania dzieci, obwiniania się o zdradę, rozliczeń majątkowych itp. Często w trakcie rozwody, a nawet wcześniej, pomiędzy małżonkami pojawia się niechęć lub wprost nienawiść, które niejednokrotnie prowadzą następnie do „robienia drugiej stronie na złość”.
Powyższe działania mogą przyjąć różne formy, natomiast często działania te, oprócz ranienia drugiej strony emocjonalnie i psychicznie doprowadzając do naruszenia dóbr osobistych.
Zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny [„k.c.”]: „Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.”
Poprzez użycie sformułowania „w szczególności” przepis ten zawieraj otwarte wyliczenie przykładowych dóbr osobistych. Wyliczone w jego treści zostały najbardziej doniosłe dobra osobiste takie jak:
W kontekście rozwodów najczęściej będziemy mieli do czynienia z naruszeniem takich dóbr osobistych jak: cześć, wizerunek, tajemnica korespondencji. Naruszenia tych dóbr osobistych mogą odbywać się przykładowo poprzez następujące działania:
Może dojść oczywiście do naruszenia innych dóbr osobistych takich jak np. zdrowie lub wolność, natomiast naruszenia takie stanowią jednocześnie przestępstwo i są najskrajniejszymi sytuacjami, które na szczęście nie występują często.
Kodeks cywilny, wymieniając szereg dóbr osobistych, przewiduje również sposoby ich ochrony. Głównym przepisem dotyczącym ochrony dóbr osobistych na gruncie prawa cywilnego jest art. 24 k.c.
Zgodnie więc z art. 24 § 1 k.c.: Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego albo zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
Przepisy powyższy rozróżnia niejako dwie fazy dotyczące naruszenia dóbr osobistych:
Ad. 1. Jeżeli sprawa jest jeszcze w fazie zagrożenia dla dobra osobistego, to wtedy osoba, której dobro osobiste jest zagrożone, może wystosować wezwanie do zaniechania tych naruszeń. Wezwanie takie może opisywać jakie działania powodują zagrożenie dla dóbr osobistych autora, oraz przedstawiać możliwe do zastosowania konsekwencje. Jak wskazuje przepis, adresat wezwania może się jednak bronić (już na tym etapie, lub dopiero na etapie postępowania sądowego, że jego działania nie są bezprawne – ale to szerszy temat na oddzielny wpis).
Ad. 2. Jeżeli doszło już do naruszenia dobra osobistego (np. poprzez rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji) i doszło już do naruszenia dóbr osobistych tej osoby (np. czci, godności) – wtedy można żądać, ażeby naruszający podjął czynności, dzięki którym skutki tego naruszenia zostaną usunięte. Może to być złożenie oświadczenia o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Odwołując się do powyższego przykładu, osoba względem, której zostały rozpowszechnione nieprawdziwe informacje może żądać pisemnych przeprosin oraz zapewnienia, że informacje uprzednio rozpowszechniane były nieprawdziwe.
Nadto jeżeli została wyrządzona krzywda – czyli szkoda niemajątkowa obejmująca cierpienia psychiczne oraz fizyczne poszkodowanego – wtedy może on żądać zadośćuczynienia lub zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wybrany przez siebie cel społeczny.
Jeżeli zaś oprócz powyższego, lub też samodzielnie, została wyrządzona szkoda majątkowa, również można żądać jej naprawienia – ale tutaj podstawą będą już zasady ogólne.
Również podczas postępowania rozwodowego może więc dojść do różnego rodzaju naruszeń dóbr osobistych jednego z małżonków przez drugiego, jak również przez osoby bliskie.
Przykładami takich działań mogą być:
W takiej sytuacji ważne jest, aby osoba, której dobra osobiste naruszono również podjęła działania. Niezbędne jest więc:
Postępowania rozwodowe często wiążą się z silnymi i negatywnymi emocjami oraz wzajemnym wrogim nastawieniem jego uczestników. Jeżeli w sprawie jest konflikt, to niechęć i walka o swoje interesy jest nieodłącznym elementem takiej sprawy. Należy jednak pamiętać, że pewne zachowania i działania, niezależnie od tego czym są motywowane, są niedopuszczalne i mogą spowodować konsekwencje prawne.
***